Uitbarsting IJslandse Eyjafjallajökull-vulkaan

De Eyjafjallajökull vulkaan is een met ijs bedekte stratovulkaan, die gemiddeld elke paar honderd jaar tot uitbarsting komt. De laatste drie vulkaanuitbarstingen IJslandse Eyjafjallajökull-vulkaan vonden plaats in 920, 1612 en 1821-1823. Alle drie deze vulkaanuitbarstingen, leidde tot uitbarstingen van de Katla vulkaan. Op 14 april 2010 is de Eyjafjallajökull-vulkaan weer tot uitbarsting gekomen. De aswolk die ontstond bij de vulkaanuitbarsting waaide over het Europese vasteland heen en leidde tot sluiting van het luchtruim boven een groot deel van Noord-Europa. Ook de Nederlandse luchthaven schiphol sloot haar deuren. De uitbarsting van de Eyjafjallajökull-vulkaan duurt ook nu nog voort. Uit metingen aan de Nederlandse luchtkwaliteit in opdracht van het RIVM blijkt dat de vulkaanas geen gevaar vormt voor de volksgezondheid. Sinds 19 april is in de loop van de avond het vliegverkeer in Schiphol weer geleidelijk hervat.

De uitbarsting van de Eyjafjallajökull-vulkaan begon op 14 april 2010. De vulkaan is al actief vanaf 20 maart. Van 20 maart 2010 tot 12 april 2010 stroomde lava uit kraters op de flanken van de vulkaan. Vroeg in de morgen op 14 april ontstonden enkele nieuwe kraters onder de met ijs bedekte centrale top caldera van de IJslandse vulkaan, vergezeld door een serie aardbevingen die plaatsvonden vanaf 13 april 23:00 uur tot 14 april 1:00 uur. Op 14 april is rond 7:00 uur smeltwater waargenomen en vroeg dezelfde ochtend werd ook een aswolk boven de vulkaan waargenomen. Langs een 2 km lange noord-zuid georiënteerde breuk werden enkele kraters actief, waarbij smeltwater langs zowel de noord- als de zuidhellingen van de vulkaan stroomde. Aswolken reisden meer dan 8 km hoog de atmosfeer in, welke door de westelijke wind naar het oosten dreven. In de richting van het Europese vasteland.

Rond het middaguur, op 14 april, bereikte smeltwater de laaglanden rondom de Eyjafjallajökull-vulkaan. Hierbij werden wegen, infrastructuur en landbouwgrond verwoest. Er vielen geen doden, vanwege de evacuaties die al eerder hadden plaatsgevonden. In het zuidoosten van IJsland vielen ook asregens.

Op 15 april bereikte de aswolk het vaste land van Europa, waardoor veel grote vliegvelden in een groot deel van Noord Europa werden gesloten, waaronder ook luchthaven Schiphol. Dit veroorzaakte veel hinder voor passagiers van de vliegvelden en leidde tot veel media-aandacht rondom deze vulkaanuitbarsting. De aswolk bleef in een zelfde tempo als voorheen groeien, en er vonden ook nog enkele lahars (=modderstromen veroorzaakt door smeltwater) plaats.

Op 16 april begon er verandering te komen in de seismische activiteit van de Eyjafjallajökull-vulkaan. Maar de eruptische activiteit van de vulkaan bleef constant. Pulsatiel uitgescheiden aswolken bereikten een hoogte van ten minste 8 km, met een gemiddelde hoogte van ongeveer 5 km. Sluiting van de Nederlandse luchthaven Schiphol, even als vele andere luchthavens in Noord-Europa, bleef ook op 16 april van kracht.

Chemische analyse van asmonsters heeft aangetoond dat de vulkaanas rijk is aan fluorine, met een silicium gehalte van 58%.

In de Nacht van 16 op 17 april bleef de eruptieve en seismische activiteit van de IJslandse Eyjafjallajökull-vulkaan constant. Het luchtruim boven een groot deel van Europa bleef gesloten. Aswolken reizden meer dan 8 km hoog de atmosfeer in en er vonden asregens plaats in onbewoond gebied rondom de vulkaan. Ook werd er veel bliksem waargenomen in de aswolk, wat overigens niet ongebruikelijk is bij een aswolken die ontstaan bij een vulkaanuitbarsting. ´s Nachts veranderde de windrichting naar een noordelijke wind, die de aswolk af liet buigen naar het zuiden.

Gemiddeld ontlaadt de vulkaan magma met een snelheid van ongeveer 300 m³/sec. De eerste 72 uur van de uitbarsting heeft de vulkaan 140 miljoen m³ as de lucht in gespoten, waarvan 100 miljoen m³ as zich in de richting van het oosten en zuiden van de vulkaan heeft verplaatst. De Eyjafjallajökull-vulkaan spuit nog altijd as de lucht in.

Op maandag 19 april 2010 ging het Nederlandse luchtruim gedeeltelijk weer open. Maandag ochtend was het vliegverkeer met helikopters al opengesteld. ´s Avonds kwamen de eerste vluchten vanaf luchthaven Schiphol weer op gang.

Op 20 april namen GPS stations die rondom de IJslandse Eyjafjallajökull-vulkaan zijn gepositioneerd een afname van de eruptieve activiteit van de vulkaan waar. Er werden ook geen aanwijzingen gevonden voor een eventuele uitbarsting van de nabijgelegen Katla vulkaan.

Op 21 april 2010 bleef de uitbarsting aan, terwijl de explosiviteit van de uitbarsting afnam. De snelheid waarmee de Eyjafjallajökull-vulkaan magma uitstootte, werd geschat op minder dan 30 m³ magma/s. Een van de noordelijke grote kraters in de caldera van de vulkaan was actief, waarbij de uitgespuwde aswolk niet hoger dan ongeveer 3 km de atmosfeer in kwam. De aswolk dreef in zuidelijke richting. Ondanks dat de eruptieve activiteit van de vulkaan afnam, werd er geen afname waargenomen in de aardschokken.

Op 22 en 23 april 2010 veranderde er niet veel ten opzichte van 21 april. De wind dreef de aswolk richting het noordwesten, waardoor nu ook IJsland de luchthavens in het zuidwesten van IJsland sloot.

Vanaf 24 tot en met 16 mei 2010 bleef de hoeveelheid magma uitvloeiing richting het noorden constant en daalde de uitstoot van vulkaanas tot een fractie van de as uitstoot tijdens de piek van de uitbarsting van 14 tot 17 April. De seismische activiteit, lava-uitvloeiing en de hoogte van de aswolk vertoonde kleine schommelingen van dag tot dag. Nog steeds zijn er geen aanwijzingen voor het eindigen van de vulkaanuitbarsting.

Op 17 mei sloot luchthaven Schiphol voor de tweede keer sinds de uitbarsting van de IJslandse Eyjafjallajökull, omdat een pluim van de aswolk zich weer boven Nederland grondgebied bevond. Er vertrokken en landden die dag geen vliegtuigen op Schiphol van 6:00 uur tot 13:15 uur. Op 17 mei zijn er tekenen gezien van een lichte afname in de explosieve activiteit van de vulkaan.

Op 18 mei vond er nog een explosieve uitbarsting van de Eyjafjallajökull-vulkaan plaats, waarbij ongeveer 80 m³ magma werd uitgestoten. Maar vanaf 20 april zette een daling in de hoogte van de aswolk door, wat erop wijst dat er minder magma uitvloeiing plaatsvindt. Op 21 mei werd naar schatting nog maar 2 m³ per seconde door de vulkaan de lucht in gespuwd. De wolk boven de vulkaan bevatte voornamelijk waterdamp en kwam niet hoger dan 1,5 tot 2 km hoogte. Er werden die dag geen lavastromen waargenomen. Op 22 mei werden er nog enkele explosies in de krater van de Eyjafjallajökull-vulkaan waargenomen. Op 23 mei leek de Eyjafjallajökull-vulkaan weer tot rust te zijn gekomen. Er kwam nog steeds veel stoom uit de krater, maar er werden geen aswolken waargenomen. De seismische activiteit van de vulkaan was nog wel hoger dan voor de uitbarsting, maar dit werd waarschijnlijk veroorzaakt door opstijgende stoom. De daaropvolgende dagen veranderde er niet veel aan de situatie zoals die op 23 mei was.

 

 

 

Drie vragen omtrend de aswolk van de IJslandse Eyjafjallajökull-vulkaan

 

1. Is vulkaanas schadelijk voor mijn gezondheid?

In het verleden heeft vulkaanas die vrijkwam bij zeer grote vulkaanuitbarstingen in IJsland wel tot schade aan de volksgezondheid op het Europese vasteland geleid. In 1783 kwam de Laki vulkaan uit hetzelfde vulkanische gebied op IJsland tot zo zware uitbarstingen dat zelfs in Groningen een zwavelachtige nevel kwam te hangen. Deze uitbarsting duurde negen maanden voort en leidde tot een dikke laag mist boven Europa, met meer sterfte, mislukte oogsten en hongersnood als gevolg. In IJsland zorgde de aswolk met zwaveldioxide (SO₂ voor tienduizend doden, eenvierde van de bevolking. De helft van de veestapel stierf door vergiftiging.

Het RIVM geeft aan dat er op basis van de beschikbare informatie op dit moment geen reden is om te veronderstellen dat er risico´s voor de volksgezondheid op zullen treden door de vulkaanas, die na uitbarsting van de Eyjafjallajökull-vulkaan over nederland heen trekt. De aswolk bevindt zich op grote hoogte en de kans dat deeltjes as neer zullen slaan is momenteel erg klein, alsdus het RIVM. Het RIVM meet op zo´n 50 plaatsen in Nederland de actuele samenstelling van de lucht op leefniveau. Momenteel wordt nauwlettend in de gaten gehouden of verhoogde waarden worden gemeten, met name voor fijnstof en zwaveldioxide SO₂.

2. Waarom is vulkaanas slecht voor vliegtuigen?

As van een vulkaan is in feite zeer sterk gefragmenteerd vulkanisch gesteente. Het oppervlak van vulkaanas heeft zeer scherpe randen, zoals op de afbeelding hiernaast te zien is. Wanneer een vliegtuig door een aswolk heen vliegt, zorgt het scherpe oppervlak van de vulkaanas ervoor dat de ruiten van de cockpit gezandstraald worden. Afhankelijk van hoeveel vulkaanas er in de aswolk zit, kan het zandstralen van het glas het zicht dusdanig belemmeren dat er niet meer op een veilige manier met het vliegtuig gevlogen kan worden.

As van vulkanen is ook erg schadelijk voor vliegtuigmotoren. De vulkaanas kan de rotoren (=bewegende delen) in een motor ernstig beschadigen. Bovendien kan de hitte van de motor er voor zorgen dat de vulkaanas smelt en een glasachtige afzetting aan de binnenkant van de motor vormt, waardoor de motor kan uitvallen. Het uitvallen van de motor(en) kan ertoe leiden dat een vliegtuig neerstort. In het verleden zijn er meerdere vliegtuigen neergestort, nadat deze door een aswolk heen zijn gevolgen.

 

3. De vliegtuigen op Schiphol vliegen inimddels weer. Maar is het gevaar van de aswolk nu over?

Wanneer de Eyjafjallajökull-vulkaan weer meer vulkaanas uit gaat stoten die richting Nederland waait, is de beslissing om Schiphol al dan niet alsnog te sluiten onder andere afhankelijk van de dichtheid van de asdeeltjes boven het Nederlandse Luchtruim.

Volgens geologen kan de uitbarsting van de Eyjafjallajökull-vulkaan leiden tot een uitbarsting van de nabijgelegen grotere en meer gevaarkijke Katla vulkaan. Sinds 1999 toont Katla al tekenen van vulkanische activiteit. De laatste drie vulkaanuitbarstingen van de IJslandse Eyjafjallajökull-vulkaan vonden plaats in 920, 1612 en 1821-1823. Alle drie deze vulkaanuitbarstingen, leidde tot uitbarstingen van de Katla vulkaan. Dus mogelijk staat ons ook nog een uitbarsting van de Katla vulkaan te wachten...

Meer informatie over de Katla vulkaan...

Voor geinteresseerden, is de National Geographic documentaire ‘Vulkaan op IJsland’ te koop via Bol.com.

• disclaimer  | 
• contact  | 
• over vulkanisme.nl  | 
• privacy  | 
• sitemap